1. LILITH [Mod] (Off)
[ 24 Sep 2013, 22:23 ]
ქრისტიანობა — ქრისტეს მოძღვრება, სამთაგან ერთ-ერთი მსოფლიო რელიგია ბუდიზმთან და ისლამთან ერთად. მას სამი ძირითადი მიმართულება აქვს: კათოლიციზმი, პროტესტანტიზმი და მართლმადიდებლობა. საერთო ნიშანი, რომელიც აერთიანებს ქრისტიანობის სხვადასხვა დენომინაციებს, არის რწმენა იესო ქრისტესადმი, როგორც ღმერთკაცის, მსოფლიოს მხსნელის, სამების მეორე პირის განმასახიერებლისადმი. ქრისტიანული სწავლების მთავარი წყაროა ქრისტიანებისთვის წმინდა წიგნი — ბიბლია, განსაკუთრებით მისი მეორე ნაწილი — ახალი აღთქმა. ქრისტიანობა ისლამთან და იუდაიზმთან ერთად მიეკუთვნება ე.წ. „აბრაამისეულ რელიგიებს“.
ქრისტიანობა წარმოიშვა იუდაიზმის წიაღში ახ.წ. 1-ელ საუკუნეში რომის იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილში - პალესტინაში. ახალი მოძღვრება ბერძნული და ლათინური ენების წყალობით იოლად ვრცელდებოდა უზარმაზარ რომის იმპერიაში. გადმოცემის თანახმად, თომა ქადაგებდა ინდოეთში და სპარსეთში, ანდრია – კავკასიასა და ბალკანეთში, მარკოზი – ეგვიპტეში. ქრისტიანული გადმოცემის თანახმად პირველ ქრისტიანეთა ხვედრი მძიმე იყო, მათ დევნიდნენ, დასცინოდნენ, სხვადასხვა ბრალდებებს უყენებდნენ. პეტრე და პავლე 64 წელს აწამეს რომში, მოციქულთაგან უკანასკნელი გარდაიცვალა იოანე. მოციქულები შეცვალეს ეკლესიის მამებმა. ქრისტიანული გადმოცემების თანახმად მათაც დევნიდნენ, აწამებდნენ, კლავდნენ. ქრისტიანობას მალე გამოუჩნდნენ დამცველები თვით რომის იმპერიაში. იმპერატორმა კონსტანტინემ ცნობილი „სასწაულის“ შემდეგ იწამა და ნება დართო ღვთისმსახურებისა. ასე თანდათან იკვალავდა გზას ახალი ჰუმანური მოძღვრება.
IV საუკუნეში სახელმწიფო სარწმუნოებად გამოცხადებულმა ქრისტიანულმა ეკლესიამ თავისი მოწყობა რომის იმპერიის ადმინისტრაციულ დაყოფას შეუსაბამა. რომის იმპერია იყოფოდა დაახლოებით 100 პროვინციად, ყოველი პროვინცია - რამდენიმე საქალაქო ოლქად. ქრისტიანულმა ეკლესიამ ამ ოლქებში სამრევლოები მოაწყო, რომლებსაც მღვდლები უძღვებოდნენ. ისინი ექვემდებარებოდნენ სამოქალაქო ოლქის ეპისკოპოსს, ხოლო საქალაქო ოლქების ეპისკოპოსები - პროვინციის არქიეპისკოპოსს (მთავარ ეპისკოპოსს). არქიეპისკოპოსებზე უფრო მაღლა იდგნენ პატრიარქები. საპატრიარქო იყო ხუთი: რომის, ალექსანდრიის, ანტიოქიის, კონსტანტინოპოლისა და იერუსალიმის. მიჩნეული იყო, რომ საპატრიარქოები იესო ქრისტეს მოციქულებმა დააარსეს. ქრისტიანული ეკლესიის ერთიანობას განასახიარებდნენ მსოფლიო საეკლესიო კრებები.
IV საუკუნის ბოლოს, რომის იმპერიის ორად გაყოფის შედეგად, დასავლეთ რომის იმპერიაში მოექცა რომის საპატრიარქო, ხოლო დანარჩენი ოთხი კი აღმოსავლეთ რომის იმპერიაში.
სამღვდელოების განსაკუთრებულ ჯგუფს შეადგენენ ბერ-მონაზვნები, რომლებიც განკერძოებით ცხოვრობენ მონასტრებში. ქრისტიანული ბერ-მონაზვნობა III საუკუნეში ეგვიპტეში წარმოიშვა. ბერ-მონაზვნობის დამაარსებლად ითვლება წმინდა ანტონი. გადმოცემით, წმინდა ანტონს გამოეცხადა ანგელოზი, რომელიც შენაცვლებით ლოცულობდა და მუშაობდა. ანგელოზმა უთხრა ანტონს, რომ თუ ისიც მისნაირად მოიქცეოდა, ცხონებას მოიპოვებდა. ქრისტიანები, რომლებსაც გაგონილი ჰქონდათ ანტონის შესახებ, მის გვერდით სახლდებოდნენ და ქმნიდნენ ახალ ქრისტიანულ ბერ-მონაზვნურ თემს - მონასტერს.
საქართველოში პირველი მონასტრები ვახტანგ გორგასალმა დააარსა V საუკუნის მეორე ნახევარში. სამონასტრო მოღვაწეობამ განსაკუთრებით ფართო ხასიათი მიიღო VI საუკუნეში, ასურელ მამათა მოსვლის შემდეგ.
დასავლეთში ბერ-მონაზვნობის დამაარსებლად ითვლება წმინდა ბენედიქტე, რომელიც VI საუკუნის პირველ ნახევარში ცხოვრობდა. მან შექმნა პირველი სამონასტრო წესდება. დასავლეთში დიდ მონასტრებს სააბატოებს უწოდებენ, ხოლო მათ წინამძღვრებს - აბატებს. როგორც აღმოსავლეთის, ისე დასავლეთის მონასტრებს თავისი მეურნეობა აქვთ. მონასტრებში ხდებოდა ხელნაწერების გადაწერა, ბევრ მონასტერთან არსებობდა სკოლა. ზოგ მონასტერში ეწეოდნენ მეცნიერულ-თეოლოგიურ მოღვაწეობას.
თავდაპირველად ხუთივე პატრიარქის უფლება-მოვალეობები თანაბარი იყო და რომის პაპს არავითარი უპირატესობა არ გააჩნდა სხვა დანარცენ პატრიარქებთან შედარებით. რაც შეეხება სიტყვა "პაპს", ამ სახელს ყველა პატრიარქს უწოდებდნენ მამის, მოძღვრის გაგებით. შემდგომი ეს ტერმინი კონკრეტულად რომის პაპს დაუმკვიდრდა. რომის პაპების მიერ განსაკუთრებული მდგომარეობის მოპოვება ორმა გარემოებამ გამოიწვია. ყოფილი დასავლეთ რომის იმპერიის ტერიტორიაზე რომის პაპებს მეტოქეები არ ჰყავდათ და ისინი ერთადერთი პატრიარქები იყვნენ. ამასთანავე, 476 წელს დასავლეთ რომის იმპერიაში მოისპო საიმპერატორო ხელისუფლება, რომელსაც შეეძლო მნიშვნელოვნად შეეზღუდა რომის პატრიარქების ძალაუფლება. 755 წელს, ფრანკთა მეფის პიპინ მოკლეს მიერ რომის პაპის ოლქის შექმნამ, რომის პაპები, რომლებიც დასავლეთ ევროპის უმაღლესი სასულიერო პირები იყვნენ, საერო ხელისუფლებითაც აღჭურვა.
რომის პაპები მიისწრაფვოდნენ აღმოსავლეთ ქრისტიანული ეკლესიის დაქვემდებარებისკენ და აღვივებდნენ პაექრობას კონსტანტინოპოლის პატრიარქებთან საღვთისმეყველო საკითხების ირგვლივ. 1054 წელს, რომის პაპმა კონსტანტინოპოლში გააგზავნა თავისი ელჩები - ლეგატები. ლეგატებმა წმინდა სოფიას ტაძრის საკურთხეველზე დადეს ბერძნული ეკლესიის წყევლა-კრულვის შემცველი სიგელი. ბერძნულმა სამღვდელოებამ დაწვა წერილი და თავის მხრივ წყევლა-კრულვა შეუთვალა რომის პაპს. ამის გამო, 1054 წელს, დასავლური და აღმოსავლური ქრისტიანული ეკლესია საბოლოოდ გაიყო. აღმოსავლურ ეკლესიას მართლმადიდებლური ეწოდა, ხოლო დასავლურს - კათოლიკური
კათოლიკური ეკლესია ამჟმადაც ცენტრალიზებულია და ექვემდებარება რომის პაპს, ხოლო მართლმადიდებლური - დეცენტრალიზებული ავტოკეფალიურ ეკლესიებად. კათოლიკურ ეკლესიაში მღვდელმსახურება მხოლოდ ლათინურ ენაზე სრულდებოდა 1960-იანი წლების რეფორმებამდე (ვატიკანის II კრება) , მართლმადიდებლურ ეკლესიებში კი - ეროვნულ ენებზე.

ქრისტიანული სწავლება მოიცავს სწავლებას ღმერთის, იესო ქრისტეს, სულიწმინდის, სულის ცხონების, ეკლესიის არსის და სამყაროს აღსასრულის შესახებ და გარკვეულწილად ეფუძნება ძველი აღთქმის ათ მცნებას:
1. მე ვარ უფალი ღმერთი შენი, და არა იყვნენ შენდა ღმერთნი უცხონი, ჩემსა გარეშე.
2. არა ჰქმნე თავისა შენისა კერპი, არცა ყოვლადვე მსგავსი, რაოდენი არს ცათა შინა ზე, და რაოდენი არს ქვეყანასა ზედა ქვე, და რაოდენი არს წყალთა შინა ქვეშე ქვეყანისა: არა თაყვანი-სცე მათ, არცა მსახურებდე მათ.
3. არა მოიღო სახელი უფლისა ღვთისა შენისა ამაოსა ზედა.
4. მოიხსენე დღე იგი შაბათი და წმიდა-ჰყავ იგი: ექვს დღე იქმოდე, და ჰქმნე მათ შინა ყოველივე საქმე შენი, ხოლო დღე იგი მეშვიდე შაბათი არს უფლისა ღვთისა შენისა.
5. პატივ-ეც მამასა შენსა და დედასა შენსა, რათა კეთილი გეყოს შენ და დღეგრძელ იყო ქვეყანასა ზედა.
6. არა კაც-ჰკლა.
7. არ იმრუშო.
8. არ იპარო.
9. არა ცილი-სწამო მოყვასსა შენსა წამებითა ცრუითა.
10. არა გული გითქმიდეს ცოლისათვის მოყვასისა შენისა, არა გული გითქმიდეს სახლისათვის მოყვასისა შენისა, არცა ყანისა მისისა, არცა კარაულისა მისისა, არცა ყოვლისა საცხოვარისა მისისა, არცა ყოვლისა მისთვის, რაიცა იყვეს მოყვასისა შენისა.
ქრისტეს მთაზე ქადაგება იესოს მოძღვრების ბირთვს წარმოადგენს. მამა ღმერთის ათ მცნებასთან ერთად ქრისტეს სწავლება ქრისტიანთათვის წმინდათა-წმინდაა. სულიწმინდის შთაგონებით მას სრულყოფილად მათე მოციქული გადმოგვცემს წმინდა წერილში: მათე 5,1-48, მათე 6,1-34, მათე 7,1-29.



იმპერიაში ახალი მდგმოარეობის დამყარება დაკავშირებულია უმთავრესად კონსტანტინე დიდის სახელთან. მისი მმართველობის დროს ქრისტიანობა ოფიციალური აღიარების მყარ საფუძვლებზე დადგა, ადრინდელი წარმართული იმპერია ქრისტიანული იმპერია გახდა.
ჩვეულებრივ, ისტორიაში ხალხების თუ სახელმწიფოების ქრისტიანობაზე მოქცევა ხდებოდა მათი ისტორიული ცხოვრების პირველი ნაბიჯებისას, როდესაც ასეთი სახელმწიფოების წარსულს ჯერ კიდევ არ ჰქონდა შექმნილი მყარი, ჩამოყალიბებული საფუძვლები, ან კიდევ, არსებობდა მხოლოდ უხეში პრიმიტიული ცხოვრების წესი.მსგავს შემთხვევაში უხეში წარმართობიდან ქრისტიანობაზე გადასვლას თემში ან სახელმწიფოში არ შეიძლებოდა არ გამოეწვია ღრმა კრიზისი. სწორედ ამგვარი პერიოდი იყო რომის იმპერიაში მეოთხე საუკუნე. იმპერიას, რომელსაც გააჩნდა მრავალსაუკუნოვანი მსოფლიო კულტურა, იმპერიას, რომელმაც თავისი დროისათვის სახელმწიფოებრიობის უმაღლეს დონეს მიაღწია, წარსულის საწინააღმდეგო გზაზე დადგომით, უფრო ხშირად კი მისი საერთოდ უარყოფით, უნდა განეცადა უმძაფრესი კირიზისი. ძველი წარმართული სამყარო, ყოველ შემთხვევაში რელიგიურ სფეროში, უკვე ვერ აკმაყოფილებდა ადამიანთა მოთხოვნილებებს. წარმოიშვნენ ახალი კითხვები, ახალი სურვილები, რომლებზეც პასუხის გაცემაც, მთელი რიგი მიზეზების გამო, მხოლოდ ქრისტიანობამ შეძლო.
როდესაც მსგავსი მნიშვნელობის პერიოდში გამოჩნდება რომელიმე ისტორიული სახე, რომელმაც მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა მოვლენების განვიათარებაში, მაშინ რა თქმა უნდა, ისტორიულ მეცნიერებაში ამ პიროვნებასთან და ეპოქასთან დაკავშირებით ჩნდება მთელი რიგი ლიტერატურა, რომელნიც ცდილობენ ჩაწვდნენ ამ პიროვნების სულიერი ცხოვრების საიდუმლოებებს და შეაფასონ მისი ისტორიული როლი მოცემულ პერიოდთან მიმართებაში. IV საუკუნეში ასეთ პიროვნებას კონსტანტინე დიდი წარმოადგენდა. ის დაიბადა ქალაქ ნაისში. მამის, კონსტანტინე ქლორის მხრიდან ის სავარაუდოდ მიეკუთვნებოდა ილირიულ თემს. მისი დედა ელენე იყო ქრისტიანი, რომელიც შემდგომში ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა. დედოფალი ელენე ახორციელებდა მომლოცველობას პალესტინაში, სადაც გადმოცემის თანახმად, მან იპოვა ჯვარი, რომელზედაც გააკრეს ქრისტე. როდესაც 305 წელს დიოკლეტიანემ და მაქსიმიანემ, მათ მიერ დამყარებული მდგომარეობის თანახმად, დათმეს იმპერატორების წოდება და პირადი ცხოვრება დაიწყეს, იმპერატორები გახდნენ გალერიანე აღმოსავლეთში და კონსტანცი, კონსტანტინეს მამა, დასავლეთში, მაგრამ მომდევნო წელს კონსტანცი ბროტანეთში გარდაიცვალა და მასზე დაქვემდებარებულმა მეომრებმა მისი შვილი, კონსტანტინე გამოაცხადეს იმპერატორად. ამ დროს გალერიანეს წინააღმდეგ რომში უკმაყოფილებამ იფეთქა, სადაც აჯანყებულმა მოსახეობამ და მეომრებმა გალერიანეს ნაცვლად, იმპერატორად მაქსენტიუსი გამოაცხადეს, რომელიც გადამდგარი იმპერატორის, მაქსიმიანეს შვილი იყო. დაიწყო შინაომების პერიოდი, რომლის დროსაც გარდაიცვალნენ მაქსიმაინე და გალერიანე. საბოლოოდ, კონსტატნტინემ, შეუერთდა რა ერთ–ერთ ახალ იმპერატორს ლიცინიუსს, გადამწყვეტ ბრძოლაში , რომთან ახლოს, დაამარცხა მაქსენტიუსი, რომელიც გაქცევის დროს ჩაიძირა ტიბრში. გამარჯვებული იმპერატორები, კონსტანტინე და ლიცინიუსი, წავიდნენ მილანში, სადაც დაამტკიცეს ცნობილი მილანის ედიქტი. იმპერატორებს შორის თანხმობა მხოლოდ მცირე ხნით შენარჩუნდა. მათ შორის გაჩაღდა ომი, რომელშიც აბსულუტური გამარჯვეება კონსტანტინემ მოიპოვა. 324 წელს ლიცინიუსი მოკლეს და კონსტანტინე იმპერიის ერთპიროვნული მმართველი გახდა.

ონსტანტინეს მოქცევა უკავშირდება ცნობილ გადმოცემას მაზე ჯვარის გამოჩენისა, როდესაც კონსტანტინე მაქსტენციუსს ეომებოდა. მისი მოქცევის მიზეზად დასახელებულია სასწაული, თუმცა წყაროები ამის შესახებ დიდ უთანხმოებას იწვევენ. უძველესი მოწმობა სასწაულებრივი გამოცხადებისა ეკუთვნის კონსტანტინეს ქრისტიან თანამედროვეს ლაქტენციას, რომელიც თვის თხზულებაში „მდევნელთა სიკვდილის შესახებ“ ამბობს მხოლოდ სიზმარზე, რომელიც კონსტანტინემ იხილა, რომ მას ფარზე უნდა გამოესახა ქრისტეს ზეციური ნიშანი. ცაზე ჯვრის გამოსახვაზე ლაქტენციასთან სიტყვაც არაა ნათქვამი.
სხვა თანამედროვე კონსტანტინესი, ევსევი კესიარიელი, ორჯერ ეხება კონსტანტინეს მაქსტენციუსთან გამარჯვების ეპიზოდის. უფრო ადრეულ თხზულებაში „ეკლესიის ისტორია“ ევსევი მხოლოდ აღნიშნავს, რომ კონსტანტინემ, მიდიოდა რა რომის დასაცავად, ლოცვისას აღიარა ზეციური ღმერთი და მისი სიტყვა, ყველას მხსნელი, იესო ქრისტეო. როგორც ჩანს, არც სიზმარზე, არც რამე ფარზე გამოსახულ ნიშნებზე აქ არაფერია ნათქვამი. თავის სხვა ნაშრომში “კონსანტინეს ცხოვრების აღწერა“, რომელიც მაქსტენციუსზე გამარჯვებიდან 25 წლის შემდგე დაიწერა, გვაძლევს ფიცით დამტკიცებულ ცნობას, თავად იმპერატორის მიერ თქმულს, ცნობილ გადმოცემას იმაზე, რომ კონსტანტინემ ლაშქრობის დროს ცაზე ჯვრის ნიშანი დაინახა წარწერით – „ამით სძლიე“. თავზარი დაეცათ კონსტანტინეს და მის ჯარისკაცებს. იმავე ღამეს კონსტანტინეს ძილში თავად ქრისტე გამოეცხადა ჯვრით ხელში და უბრძნა ჯვრის დამზადება და ამ ნიშნით მტრის წინააღმდეგ გამოსვლა. დილით იმპერატორი მოყვა სასწაულებრივ გამოცხადებაზე, დაუძახა ხელოსნებს და უბრძანა მათ მის მიერ აღწერილი ნიშნის დამზადება, რომელიც ცნობილია labarum ის სახელით.



საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია შეიქმნა ქართლში ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადებისთანავე - დაახლოებით 326 წელს. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია იერარქიულად საბერძნეთის ეკლესიას ექვემდებარებოდა. V საუკუნეში ვახტანგ გორგასალმა მცხეთის საეპისკოპოსო შეცვალა ქართლის საკათალიკოსოთი და კათალიკოსი ანტიოქიის პატრიარქისგან დამოუკიდებელი გახადა. ამგვარად, ვახტანგ გორგასალმა ქართლის ეკლესიას ავტოკეფალია მოუპოვა. დაახლოებით IX - X საუკუნეებში დასავლეთ საქართველოს ეკლესია - აფხაზეთის საკათალიკოსო გამოვიდა კონსტანტინოპოლის პატრიარქის დაქვემდებარებიდან და ქართლის საკათალიკოსოს დაექვემდებარა.
XI საუკუნიდან საქართველოს მართლმდიდებელი ეკლესიის უმაღლესი მესაჭე კათალიკოს-პატრიარქის ტიტულს ატარებდა და რიგით მეექვსე იყო მსოფლიო პატრიარქთა შორის. 1054 წლის საეკლესიო განხეთქილების შემდეგ კი მართლმადიდებლურ სამყაროში დარჩენილმა საქართველოს კათალიკოს-პატრიარქმა მეხუთე ადგილზე გადმოინაცვლა ალექსანდრიის, ანტიოქიის, კონსტანტინოპოლისა და იერუსალიმის პატრიარქებს შორის.
ივანე ჯავახიშვილის აზრით, ქრისტიანობის ისტორია საქართველოში III საუკუნის დამდეგიდან იწყება, ხოლო ოფიციალურ თარიღად ცნობილი 326 წელი სარწმუნოების ოფიციალურად გამოცხადებას ეხება, რაც ყველა ქვეყანაში უფრო გვიან ხდებოდა. ქრისტიანობის გავრცელებას საქართველოში მოციქულ ანდრია პირველწოდებულს და სიმონ კანანელს მიაწერენ.
კათოლიკური ეკლესია საქართველოში მოღვაწეობს ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებიდან, ხოლო პირველი პროტესტანტული ეკლესიები დაარსდა მე-19 საუკუნეში.
[Pasuxi][Cit]|