aleqsandre makedoneli
temo
22 სექტ 2013, 13:50
ალექსანდრე დიდი, მაკედონელი (ბერძნ.
Μέγας Αλέξανδρος; დ. 20/21 ივლისი, ძვ.
წ. 356, პელა — გ. 11 ივნისი, ძვ. წ. 323,
ბაბილონი), ასევე ალექსანდრე III —
მაკედონიის მეფე (ძვ. წ. 336-323), ერთ-
ერთი ყველაზე წარმატებული
მხედართმთავარი ისტორიაში,
სიკვიდლამდე დაიპყრო იმ დროისთვის
ცნობილი თითქმის მთელი მსოფლიო;
მას ხშირად მოიხსენიებენ ჩინგის ყაენის,
ნაპოლეონ ბონაპარტის, სიმონ
ბოლივარის, ტიპუ სულთანის, გუსტავუს
აოდლფუსის, ჰანიბალისა და იულიუს
კეისარის გვერდზე, როგორც უდიდეს
სამხედრო სტრატეგისტს და ტაქტიკოსს,
რომელიც კი ოდესმე არსებობდა.


ადრეული ცხოვრება
ალექსანდრე დაიბადა ძვ. წ. 356 წელს
მაკედონიის სამეფოს დედაქალაქ
პელაში. ის იყო მაკედონიის მეფის
ფილიპე II-სი და მისი მეოთხე ცოლის,
ეპირის მეფის, პტოლემაიოსის ასულის,
დედოფალ ოლიმპიადას შვილი. დედის
მხრიდან ალექსანდრე იყო ეპიროსელი
მხედართმთავრის პიროსის მეორე
მამიდაშვილი. პლუტარქეს მიხედვით,
ალექსანდრე მამის მხრიდან ჰერაკლეს
შთამომავალი იყო, ხოლო დედის
მხრიდან –ეაკოსის, აქილევსისა და
ნეოპტოლემუსის. ცნობილია, რომ იმ
დღეს, როდესაც ალექსანდრე
მაკედონელი დაიბადა, ჰეროსტრატემ
გადაწვა ქალღმერთ არტემიდეს ტაძარი,
ეფესოში. ასევე ცნობილია ისიც, რომ ამ
დღეს პარმენიონმა გაანაგგურა
ილირიელები და ფილიპეს ცხენებმა კი
ოლიმპიურ თამაშებში, ეტლოსანთა
ჯირითში გაიმარჯვეს.
როდესაც ალექსანდრე 10 წლის იყო,
ფილიპეს ერთმა თესალიელმა ვაჭარმა
მიჰგვარა ცხენი. მისი მოთვინიერება
ვერავინ შესძლო და ამიტომ ფილიპე მის
დაბრუნებას აპირებდა. ამ დროს
ალექსანდრემაც სცადა ბედი და ცხენი
მოათვინიერა. პლუტარქე გადმოგვცემს,
რომ ალექსანდრემ შეამჩნია, რომ ცხენს
თავისი ჩრდილის ეშინოდა. ამიტომ ის
მზისკენ შეაბრუნა და დაუბრკოლებლად
დაიმორჩილა. საბოლოოდ ფილიპემ
ცხენი თავის შვილს უყიდა და უთხრა:
ვიკიციტატა „მაკედონია შენ ვერ დაგიტევს,
შენთვის უფრო ვრცელი
საბრძანისი ქვეყანა უნდა
ეძიო“
(ლევან სანიკიძე -ალექსანდრე
მაკედონელი, თბილისი, 1985,
გვ.43)
ალექსანდრემ მას ბუცეფალი დაარქვა,
რაც ხარისთავას ნიშნავს.
---------------
temo
22 სექტ 2013, 13:54
ბავშვობაში ალექსანდრე განებივრებული
იყო აღმზრდელებით, თუმცა მის
აღზრდას განსაკუთრებულ ყურადღებას
აქცევდნენ ლეონიდასი და ლისიმაქოსი.
ფილიპე ამას არ დასჯერდა და
ალექსანდრეს მასწავლებლად მოიწვია
პლატონის მოსწავლე არისტოტელე,
რომელიც იმ დროის ყველაზე
განათლებულ პიროვნებად ითვლებოდა.
არისტოტელეც დათანხმდა. ცნობილია,
რომ არისტოტელეს პატივსაცემად
ფილიპემ თავიდან ააშენა მის მიერვე
დანგრეული სტაგირე, არისტოტელეს
მშობლიური ქალაქი.[1] ასევე ფილიპემ
არისტოტელეს ალექსანდრეს
აღსაზრდელად უბოძა ნიმფების ტაძარი,
მიეზასთან ახლოს. ასე, რომ მიეზა
ალექსანდრესა და სხვა წარჩინებული
ოჯახის შვილების სკოლად გადაიქცა.
აღსანიშნავია, რომ მათი უმეტესობა
მომავალში ალექსანდრეს მეგობრები ან
გენერლები გახდნენ. არისტოტელე აქ
მათ ასწავლიდათ ფილოსოფიას,
მედიცინას, ფიზიკას,
მათემატიკას,ლოგიკას, ლიტერატურას,
მუსიკას, ხელოვნებას და ა.შ.
ალექსანდრეს არისტოტელეს შესახებ
ერთხელ უთქვამს:
ვიკიციტატა „მე არისტოტელეს მამის
გვერდით ვაყენებ: მამამ
სიცოცხლე მომანიჭა,
არისტოტელემ კი ის, რაც
სიცოცხლეს აზრს აძლევს“


ადრეული სამხედრო კარიერა
რეგენტობა
როდესაც ალექსანდრე 16 წლის იყო,
ფილიპე ბიზანტიონის ასაღებად გაეშურა
და მაკედონიის რეგენტად თავისი შვილი
დატოვა. ალექსანდრეს ეს დრო ფუჭად
არ დაუკარგავს. მან შეუტია მედების
ტომს და აიღო მათი მთავარი ქალაქი.
შემდეგ იქიდან გაყარა მოსახლენი და
მის ადგილას დააარსა ახალი კოლონია,
ალექსანდროპოლისი.[2] ფილიპემ
დაბრუნების შემდეგ ალექსანდრე
გაგზავნა სამხრეთ თრაკიაში, აჯანყების
ჩასახშობად. ბერძნული ქალაქის
პერინთუსის წინააღმდეგ ბრძოლაში
ალექსანდრემ მამამისი სიკვდილს
გადაარჩინა. ამ დროს ქალაქმა ამფისამ
დაიწყო აპოლონისთვის შეწირული
მიწების დამუშვება, რამაც საშუალება
მისცა ფილიპეს ჩარეულიყო
საბერძნეთის საქმეებში. თრაკიაში
ყოფნის პერიოდში ფილიპემ, ბერძნული
ქალაქების მხრიდან თავდასხმის შიშით,
ალექსანდრეს დაავალა შექმნა არმია.
ალექსანდრემ ეს გამოიყენა
ილირიელებზე თავდასასხმელად.
---------------
temo
22 სექტ 2013, 13:57
ქერონეიის ბრძოლა
ფილიპე II მაკედონელს ალყა ჰქონდა
შემორტყმული პერინტუსისთვის. თუმცა
მას შემდეგ, რაც გაიგო, რომ ქალაქს
სპარსეთის იმპერია ამარაგებდა, ალყა
მოხსნა და საბერძნეთის დაპყრობა
განიზრახა. მან მცირე დრო დაჰყო
მაკედონიაში და შემდეგ მოულოდნელად
დაიძრა სამხრეთისკენ. ძვ. წ. 338 წლის 2
აგვისტოს ორი არმია ერთმანეთს
ქერონეიის ველზე გაუპირისპირდა
ერთმანეთს. ფილიპეს მარჯვენა ფლანგი
ებარა, ალექსანდრეს მარცხენა.
შეუპოვარი ბრძოლა დიდხანს
გაგრძელდა ისე, რომ არცერთ მხარეს
უპირატესობა არ მოუპოვებია. შემდეგ
ალექსანდრემ იმისათვის, რომ თავისი
სიმამაცე და გამბედაობა დაემტკიცებინა
შეტევა წამოიწყო თებელებზე. ის
პირველი ეკვეთა მტერს. ამ შეტევამ
მოწინააღმდეგის რიგებში ხვრელი
გააჩინა და არმია ორ ნაწილად დაჰყო.
ბერძნებმა დიდი დანაკლისი განიცადეს
და საბოლოოდ გაქცევით უშველეს თავს.
ამ დროს კი ფილიპემ თავისი არმია
თავიდან უკან დახია, შემდეგ კი მთელი
ძალით ეკვეთა მტერს. ამ მანევრმა
ათენელები დააბნია და მათაც უკან
დაიხიეს. ალექსანდრემ 3 ათასამდე
თბელი ჩაიგდო ტყვედ. აღსანიშნავია,
რომ მან გაანადგურა თებელების
"საღვთო რაზმი". ბრძოლის შემდეგ
ფილიპემ ბერძნულ ქალაქ-
სახელმწიფოებთან ზავი დადო და შექმნა
კორინთოს ლიგა სპარსეთის იმპერიიის
წინააღმდეგ საბრძოლველად.





ფილიპეს ქორწილი
პელაში დაბრუნების შემდეგ, ფილიპეს
შეუყვარდა მისი გენერლის, ატალოსის
ძმისწული და მასზე დაქორწინება
გადაწყვიტა. ამის გამო ალექსანდრეს
მემკვიდრეობა სერიოზული საფრთხის
ქვეშ დადგა. ქორწილის დროს მთვრალმა
ატალოსმა წამოიყვირა:
ვიკიციტატა „მაკედონელებო, შეევედრეთ
ღმერთებს, რომ ფილიპეს და
კლეოპატრას კანონიერი
ტახტის მემკვიდრე შეეძინოთ“
(პლუტარქე, "ალექსანდრე")
ამ სიტყვებმა ალექსანდრეს განრისხება
გამოიწვია. მან ატალოსს ღვინის ჭიქა
ესროლა თავში და უყვირა:
ვიკიციტატა „არამზადავ, მე შენ ნაბიჭვარი
გგონივარ?“
ამჯერად ამ სიტყვებმა კი მეფე
გააღიზიანა. მთვრალმა ფილიპემ ხმალი
ამოიღო და ალექსანდრესკენ გაექანა,
თუმცა წაიბორძიკა და დაეცა. ამის
შემხედვარე ალექსანდრე მამას თავზე
დაადგა და თქვა:
ვიკიციტატა „შეხედეთ, მეგობრებო, ამ კაცს
- ევროპიდან აზიაში, რომ
სალაშქროდ ემზადება -
სკამიდან სკამამდე ისე ვერ
მიუღწევია, ძირს არ
გაშხლართულიყო“
(ლევან სანიკიძე -
ალექსანდრე მაკედონელი)
ამ შემთხვევის შემდეგ ალექსანდრე და
ოლიმპიადა წავიდნენ ეპიროსში ამ
უკანასკნელის ძმასთან. თუმცა შემდეგ
ალექსანდრე ილირიაში გადავიდა.[4] იქ
მან ექვსი თვე დაჰყო, შემდეგ კი
კორინთელი დემარატოსის
შუამდგომლობით მაკედონიაში
დაბრუნდა.
შემდეგ წელს კარიის სპარსელმა
სატრაპმა პიქსოდოროსმა ფილიპეს
თავისი შვილი შესთავაზა მისი
ვაჟისთვის, არიდაიოსისთვის.
ალექსანდრე და ოლიმპიადა შეშინდნენ,
რომ ფილიპე აპირებდა არიდაიოსი
გაეხადა თავის მემკვიდრედ. ზუსტად
ამიტომ ალექსანდრემ ზომები მიიღო, მან
კარიაში გააგზავნა მსახიობი თესალუსი,
რათა დაერწმუნებინა პიქსოდოროსი,
რომ არიდაიოსის ნაცვლად თავისი
ასული ალექსანდრესთვის მიეცა.[5] მას
შემდეგ, რაც ფილიპემ ეს ამბავი შეიტყო,
განრისხდა, ალექსანდრეს მიუვარდა და
გაკიცხა ის. პლუტარქეს მიხედვით,
ფილიპემ ალექსანდრეს ოთხი
მეგობარი,ჰარპალუსი, ნეარხუსი,
პტოლემაიოსი და ერიგიუსი
მაკედონიიდან გაყარა, კორინთოელებს
კი უბრძანა, რომ თესალუსი მისთვის
გადმოეცათ.
---------------
temo
22 სექტ 2013, 14:00
ალექსანდრეს გამეფება
ძვ. წ. 336 წელს ფილიპემ მოაწყო თავისი
შვილი, კლეოპატრასი, რომლის დედაც
იყო ოლიმპიადა და ოლიმპიადასივე
ძმის, ეპიროსის მეფის, ალექსანდრეს
ქორწილი. ფესტივალი ეგიაში გაიმართა.
ფილიპეს ამით ოლიმპიადას შემორიგება
უნდოდა, თუმცა ვერ შეძლო, რადგან
მკვლელმა, პაუსანიამ ის სიცოცხლეს
გამოასალმა. ფილიპეს სიკვდილის
შემდეგ ტახტი მისმა 20 წლის შვილმა
ალექსანდრემ დაიკავა.
გამეფებისთანავე ალექსანდრემ დაიწყო
თავისი ჯარის თითქმის მუდმივი წვრთნა
[7], რადგან აჯანყებები მოსალოდნელი
იყო, როგორც ბერძნების, ისე ატალოსის
მხრიდან, რომელიც თავისი არმიით
მცირე აზიაში იმყოფებოდა პარმენიონის
არმიასთან ერთად. ატალუსს მიმოწერა
ჰქონდა დემოსთენესთან, რომელიც
ათენელების აჯანყებას ედგა თავში,
თუმცა შემდეგ ატალუსმა აზრი შეიცვალა
და ისევ ალექსანდრეს მიემხრო. ამის
მიუხედავად მეფემ ის არ შეიწყალა და
სიკვდილით დასაჯა. ამ პერიოდშივე
მოკლეს ფილიპეს ბოლო ცოლი
კლეოპატრა და მისი ახალშობილი შვილი
(ამ მკვლელობასთან ხშირად
ოლიმპიადას აკავშირებენ).
ბერძნულმა პოლისებმა კორინთოს
კონგრესი გააუქმეს. ამას ალექსანდრეს
მოქმედება მოჰყვა. თავისი არმიით ის
ჯერ თესალიაში შევიდა, სადაც მის
არმიას თესალიური მხედრობა
შეუერთდა. შემდეგ დიპლომატიითა და
დაშინებით აჯანყებებიც ჩაახშო.
ბოდიშის მოხდა მოუწია ათენსა და
თებესაც. ალექსანდრემ კორინთოს
კონგრესი თავიდან მოიწვია, რომელსაც
თითქმის ყველა ბერძნული პოლისი
შეუერთდა, სპარტის გამოკლებით.
ალექსანდრე კონგრესის ჰეგემონად
გამოცხადდა.


ბალკანეთის კამპანია
სანამ ალექსანდრე თავის მთავარ
ჩანაფიქრს, აზიაში შეჭრას
განახორციელებდა, მას მაკედონიის
ჩრდილოეთი საზღვრებისთვისაც უნდა
მიეხედა. ძვ. წ. 335 წლის გაზაფხულზე
მან ჩრდილოეთით ლაშქრობა წამოიწყო.
თავდაპირველად ის თრაკიაში შეიჭრა,
რომ ტრიბალების და ილირიელების
აჯანყება ჩაეხშო. აქ მას შეუერთდნენ
ცოტაოდენი თრაკიელი მოკავშირეები.
ალექსანდრეს პირველი შეტეკება,
ჰემოსის მთებში (დღევანდელი სტარა-
პლანინა), თრაკიელების გარნიზონთან
მოუვიდა და ისინი დაამარცხა.[8]
---------------
temo
22 სექტ 2013, 14:03
სპარსეთში ლაშქრობა
ძვ. წ. 334 წლის მაისში ალექსანდრემ
ჰელესპონტი გადაკვეთა თავისი არმით.
პლუტარქე[9] გვამცნობს, რომ
ალექსანდრეს არმიის რაოდენობა
სხვადასხვა წყაროების მიხედვით
34,000-დან 46,000 მეომრამდე
მერყეობს.[10] მაკედონიაში
ალექსანდრემ თავისი გენერალი
ანტიპატრე დატოვა 12,000 ქვეითით და
1,500 კავალერისტით.


მნიშვნელოვანი თარიღები
ძვ. წ. 340 : როდესაც ფილიპე II
აჯანყების ჩასახშობად იყო წასული,
ალექსანდრე მართავდა მაკედონიას. მას
აუჯანყდა მაედი. მან აჯანყება ჩაახშო და
ქალაქს ალექსანდროპოლისი დაარქვა.
ძვ. წ. 336 : მოკლეს ფილიპე II და
ალექსანდრე გახდა ქვეყნის
სრულუფლებიანი მმართველი.
ძვ. წ. 334 : ივნისში , გრანიკოსის
ბრძოლაში, მან დაამარცხა სპარსეთის
ჯარი, სექტემბერში კი აიღო
ჰალიკარნასი.
ძვ. წ. 333 : ისოსის ბრძოლა. მან
გადაჭრა გორდას ნასკვი. ამავე წლის
ნოემბერში დაატყვევა სპარსების სამეფო
ოჯახი.
ძვ. წ. 332 : 14 ნოემბერს იგი აღიარეს
ეგვიპტის ფარაონად. მომდევმო წლის
ზამთარში დაიწყო ალექსანდრიის
მშენებლობა. 1 ოქტომბერს გავგამელას
ბრძოლაში მან საბოლოოდ დაამარცხა
სპარსეთის მეფე დარიუს III. 21
ოქტომბერს ალექსანდრე შევიდა
ბაბილონში.
ძვ. ჭ. 331 : გავგამელას ბრძოლა.
ალექსანდრემ მესამედ დაამარცხა
დარიოსის ჯარი.
ძვ. წ. 330 : მთლიანად დაიპყრო
სპარსეთი.
ძვ. წ. 329 : იგი შეიჭრა ცენტრალურ
აზიაში. იქსარტეს ბრძოლაში მან
დაამარცხა სკვითები.
ძვ. წ. 328 : წარმატებით ჩაახშო
სპიტამენესის აჯანყება მაკედონიაში.
ძვ. წ. 327 : სიკვდილით დასაჯა სამეფო
კარის მემატიანე კალისთენესი. ამავე
წელს ალექსანდრემ დაიპყრო ”სოგდიის
კლდე”, აჯანყებულთა მთავარი ციხე.
აგვისტოში იგი დაქორწინდა როქსანაზე,
ბაქტრიელი მთავრის ოქსირატესის
ასულზე. ამავე წლის ზაფხულში მან
ინდოეთი დაიპყრო.
ძვ. წ. 326 : ჰიდასპეს ბრძოლაში
ალექსანდრემ მეფე პორუსი დაამარცხა.
სექტემბერში ჯარმა მას
დაუმორჩილებლობა გამოუცხადა, თუმცა
ეს დიდზანს არ გაგრძელებულა.
ძვ. წ. 325 : ივლისში მან ინდოეთის
ოკეანეს მიაღწია.
ძვ. წ. 324 : ალექსანდრემ ქ. სუსაში
გასცა ბრძანება, რომ ჯარისკაცებს
ცოლად მოეყვანათ სპარსი ქალები.
თვითონ კი დარიუს III-ის ქალიშვილზე-
სტატირაზე იქორწინა. ივლისში მას ჯარი
კვლავ აუჯანყდა ქალაქ ოპისთან.
ოქტომბერში, ეკბატანაში, გარდაიცვალა
მისი უახლოესი მეგობარი ჰეფესტიონი
(სავარაუდოდ ის მისი საყვარელიც იყო,
მაგრამ ეს არცერთი წყაროთი არ
დასტურდება).
ძვ. წ. 323 : ალექსანდრე დაბრუნდა
ბაბილონში. 10 ივნისს იგი გარდაიცვალა
მძიმე დაავადების გამო.
---------------
temo
22 სექტ 2013, 14:04
საინტერესო ფაქტები
ალექსანდრე მაკედონელს მეგობრებმა
ჰკითხეს, ოლიმპიურ თამაშებზე
სირბილში ხო არ მიიღებ
მონაწილეობასო?
-"სიამოვნებით"-მიუგო
ალექსანდრემ-"თუკი ჩემი
მოწინააღმდეგენი მეფეები იქნებიან".
მაკედონიაში ხშირად მოდიოდა ამბავი,
ფილიპემ ესა და ეს ქალაქი აიღო და
კიდევ ერთ ბრძოლაში მოიპოვა
გამარჯვებაო. ალექსანდრე მაკედონელი
ამ ამბებს მოღუშული ისმენდა და
მეგობრებს ეუბნებოდა:"ყმაწვილებო,
მამაჩემი ყველაფერს დაიპყრობს და მე
აღარაფერს დამიტოვებს თქვენთან
ერთად საგმირო და ბრწყინვალე
საქმეები რომ ჩავიდინო".
ქალაქ გორდიასში ეტლზე შეკრული
იყო ძალზე დახლართული კვანძი,
რომელსაც გორდიასის კვანძს გახსნის,
მთელი აზიის მბრძანებელი გახდებაო.
ბევრი შეეცადა მის გახსნას, მაგრამ
ამაოდ. ვერც ალესანდრემ შეძლო ამის
გაკეთება. მაშინ იძრო მახვილი და გაჭრა
კვანძი.
უდაბნოში გადასვლისას მაკედონელი
მეომრები წყურვილისგან იტანჯებოდნენ.
მეფისათვის ცოტაოდენი წყალი იშოვეს.
მან წყალი არ დალია და თქვა:"თუ
მარტო მე დავლევ, ჩემი მხლებლები
მხნეობას დაკარგავენ"
ალექსანდრეს არ სწამდა თავისი
ღმერთობა და არც ამაყობდა ამით. მისი
ღვთაებრივი წარმოშობის შესახებ
გავრცელებულ აზრს იგი იყენებდა
როგორც საშუალებას სხვა ხალხების
დასამორჩილებლად.
ალექსანდრე მაკედონელის საფლავს
ამკობდა ეპიტაფია:"ეს საფლავი
საკმარისი აღმოჩნდა მისთვის, ვისაც არ
ჰყოფნიდა მთელი სამყარო".


wyaro:wikipedia
---------------
temo
22 სექტ 2013, 14:05
chemi usayvarlesi istoriuli personajia es adamiani :)
---------------
[GURULO]
03 ოქტ 2013, 21:08
მიყვარს ეს ადამიანი, აი მართლა სსხვანაირი იყო რა... ჩემი უსაყვარლესი მხედართმთავარია ის.
---------------
Eichmann
03 ოქტ 2013, 21:36
მაკედონელი მაგარი იყო. მამაჩემა ამ კაცის საპატივსაცემოდ დამარქვა
---------------
Lasha
03 ოქტ 2013, 21:47
მაკენა ზოგს იმიტომ მოსწონს რომ ბრედ პიტს აქვს ნათამაშები და საკაიფო კინო აქვთ გადაღებული :D
.facepalm.
---------------